Hiểu mình 101: Vì sao tôi cô đơn trong cuộc hiện sinh này?

Bài viết #4 trong chuỗi bài viết Hiểu mình 101.

Chào các bạn, mình đã quay trở lại với bài viết tiếp theo trong chuỗi bài viết Hiểu mình 101. Mình viết chuỗi bài này, trước tiên là dành cho mình, ghi chép lại những nỗ lực, trải nghiệm và những lần quay về bên trong để kết nối với chính mình một cách chân thật nhất và mong những bài viết này cũng sẽ chạm đến bạn đọc đang trong hành trình tương tự.

Hiểu mình không đến từ việc cố gắng thay đổi thật nhanh, hay trở nên tốt hơn ai đó.

Hiểu mình là một hành trình dàiiiii… đòi hỏi sự kiên nhẫn và cả sự can đảm để vượt qua cái Tôi, cái biết để mở rộng hiểu biết, tầm nhìn, để lắng lại và phản tư…

Tiếp tục loạt bài này, mình chọn một góc nhìn của Hiểu mình mà triết học hiện sinh đặt nhiều tâm huyết: Mình là ai trong cuộc hiện sinh này.

Và để trả lời cho câu hỏi tưởng như trừu tượng ấy, bài viết hôm nay sẽ bắt đầu từ một trải nghiệm rất con người, rất hiện sinh: Tôi cô đơn.

Cô đơn, trong triết học hiện sinh, không đơn thuần là cảm giác thiếu vắng người bên cạnh hay mất kết nối với người khác. Đó là trải nghiệm sâu sắc khi ta trở nên tỉnh thức rằng không ai có thể sống thay mình, hiểu trọn vẹn mình, hay quyết định thay mình. Có sự cách biệt rất riêng giữa ta và thế giới, giữa ta và những người khác, giữa ta và những câu hỏi lớn của đời mình.

Bài viết số #4 này sẽ giải thích vì sao chúng mình hay cảm thấy cô đơn trong cuộc hiện sinh này và ý nghĩa của cái Tôi cô đơn.

---

Theo nghiên cứu, trung bình một người trưởng thành đưa ra khoảng 35.000 quyết định mỗi ngày.

Yeah dude, you read it right.

Phần lớn trong số đó là những điều nhỏ nhặt và vô thức, nhưng một vài quyết định có chủ đích trong số đó có thể giúp chúng ta tiến gần hơn đến con người mà chúng ta muốn trở thành.

Thử xem bạn sẽ lựa chọn làm gì ngày hôm nay nhé,

• Sáng, mình chọn dậy sớm vận động tập thể dục hay mình tắt chuông báo thức ngủ nướng thêm chút nữa và vội vã bật dậy khi đã trễ?

• Mình thấy người thân chuẩn bị bữa sáng, mình có chuẩn bị cùng với họ, cùng nhau trò chuyện vài câu hay mình ngồi lướt điện thoại đợi đồ ăn được dọn lên?

• Trên đường đưa con đi học, mình đang bực bội, mình có muốn trò chuyện với con không hay thôi nghe nhạc im lặng cho khoẻ?

• Đến văn phòng, đụng độ với đồng nghiệp, mình có muốn giành thời gian để đối thoại tử tế hay mình kìm nén cảm xúc im lặng làm cho xong chuyện?

• Tan làm, mình có về sớm giành ăn tối hiện diện cùng gia đình, hay dễ dàng nhận lời đi tụ tập, đi nhậu?

• Về đến nhà, con mình hào hứng kể về chuyện đã diễn ra trong lớp học. Mình có gật gù cho qua, lướt TikTok, hay thực sự lắng nghe và trò chuyện cùng con?

• Mình nhận ra người thân trong nhà hôm nay trầm hơn thường lệ, mình cũng quá mệt sau một ngày đi làm, mình chỉ muốn xem tin tức lướt điện thoại giải trí, hay mình sẽ chân thành hỏi thăm người thân của mình?

• Trước giờ đi ngủ, mình có đọc một vài trang sách, học thêm kĩ năng, hay mình có muốn nhìn lại một ngày sống rồi tranh thủ đi ngủ sớm hay mình cuộn tròn trong chăn lướt mạng xã hội đến tận khuya?

Những chọn lựa tưởng chừng bình thường đó quyết định:

• Chất lượng cuộc sống của chúng mình

• Chất lượng của những mối tương quan.

• Con người mà chúng mình muốn trở thành.

Vậy nếu mỗi lựa chọn chúng mình để tâm vào và có mục đích hơn thì mình biết mình sống để làm điều gì đó.

Và nếu những lựa chọn này phục vụ cho giá trị mình theo đuổi, con người mình muốn trở thành thì mình sống có ý nghĩa và biết mình là ai, biết tại sao mình cần làm điều mình làm.

Nhưng vì sao, dù có rất nhiều lựa chọn… ta vẫn thấy khổ?

Chúng mình ít khi thấy cuộc đời mình là sự tiếp nối những lựa chọn từ chính mình, rằng mình có thể chọn thái độ sống và chọn làm gì với những gì đã, đang và sẽ xảy ra.

Thay vào đó, chúng mình dễ rơi vào:

• Phiền não: “Sao người khác sướng mà tôi khổ?”

• Mong cầu: “Chỉ khi có được cái đó, tôi mới hạnh phúc.”

• Trốn tránh: “Anh quyết đi, em không biết…”

Cái bẫy “Sao tôi khổ vậy?” khiến cái khổ nó từ cái suy nghĩ đi ra cái miệng, vây lấy cái thân, rồi khiến ta quên đi một điều quý giá trong cuộc hiện sinh này đó là: Tôi tự do.

1.

Tôi tự do:

Tự do không phải là muốn gì làm nấy.
Không phải là sống không ràng buộc, không giới hạn, không ai quản lý.

Theo tâm lý học hiện sinh, tự do là tự mình lựa chọn, tự tìm thấy con đường mà đi và tạo ra ý nghĩa cho cuộc sống của bản thân.

Mình có thể không làm được mọi điều mình mơ ước.
Mình không thay đổi được hoàn cảnh, quá khứ hay người khác.
Nhưng mình luôn có tự do chọn sống như một người mà mình muốn trở thành, và đến cuối cùng, chết không hối tiếc vì mình đã từng sống như thế…

Tự do không phải là một trạng thái có sẵn mà là một quá trình liên tục, trong đó con người tạo ra bản thân mình thông qua các quyết định và hành động của mình.

2.

Tôi tự quyết

Chúng mình vẫn thường nói:
Tôi sinh ra đã vậy rồi.
Tính tôi là vậy rồi.
Gia cảnh tôi như thế, học vấn tôi như thế, xã hội này nó như vậy rồi…

Cuộc đời đã sắp đặt sẵn rồi, tôi chỉ đang đi theo thôi… nên tôi đâu có gì đâu để lựa chọn

Trong cuốn sách Đi tìm lẽ sống của Viktor E. Frankl, ngay cả trong trại tập trung và trại huỷ diệt của Đức quốc xã ngày đó, ông viết: người tù trở thành loại người nào là kết quả từ quyết định bên trong của họ, chứ không đơn thuần chỉ là kết quả tử ảnh hưởng của hoàn cảnh sống trong trại. Đau khổ là một phần của cuộc sống, nhưng cách chúng ta đối diện với nó sẽ quyết định con người của chúng ta.

Trong khoảnh khắc bạn đang đọc những dòng này, mình mong bạn nhớ đến “super power” mà con người có được trao cho để tự do đó là khả năng tự quyết.

Mình không phó thác đời mình cho người khác định đoạt.

Mình không để xã hội, gia đình, hay đám đông chọn giúp ta “phải” sống sao cho “đúng”.

Tự quyết là tự mình chọn, dám là mình trong những quyết định của mình, hành động theo tự do và hiểu biết của mình.

Và khi mình tự do và tự quyết, mình có thể sai lầm, mình có thể có lúc đi sai đường.

Và điều can đảm nhất không phải là chọn đúng mà là sự dũng cảm, can đảm, dám chịu trách nhiệm với những quyết định sai lầm của mình.

3.

Tôi dấn thân

Khi tôi tự do.
Khi tôi tự quyết.

Khi tôi dám là mình, dám chịu trách nhiệm thì điều tôi cần là: dấn thân.

Dấn thân: chủ động lựa chọn, hành động, và đối mặt với những khó khăn, bất trắc của cuộc đời mà không đổ lỗi cho bất kỳ yếu tố bên ngoài nào.

Bởi vì một khi tôi sống dấn thân theo điều mình chọn, không ai còn chịu trách nhiệm thay tôi nữa. Tôi không thể quay lại đổ lỗi. Không thể nói “tại vì…” hay “nếu như…”

Mỗi quyết định tôi đều ghi một bước tiến trên cuộc đời tôi, ghi dấu ấn lên con người mà tôi muốn trở thành.

Do đó, chất lượng của cuộc đời tôi là do những chọn lựa của tôi mỗi ngày, mỗi phút, mỗi giây.

---

4. Tôi vươn lên

Sống trong cuộc hiện sinh này,
chúng ta không chỉ đến để tồn tại, hay sống như một cái máy.
Chúng ta được mời gọi để sống có lựa chọn, có trách nhiệm, và có ý nghĩa.

Và để sống như thế ta phải vươn lên, mỗi ngày.

Không ai trong chúng ta được miễn khỏi những cám dỗ quen thuộc:
trì hoãn, lười biếng, dễ dãi với bản thân, sống trong vô thức.

Vì vậy, vươn lên trước hết là thắng chính mình.

Vươn lên: là từ chối tự mãn, từ chối nghĩ rằng “mình đủ rồi”, “mình biết rồi”, “mình tới đây là được rồi”. Vươn lên để biết “Thế giới quả là rộng lớn và còn rất nhiều điều phải làm”, nhiều điều cần học, nhiều điều cần sửa mình, nhiều điều cần khai mở.

Thắng chính mình: là cưỡng lại sự trì trệ, ì ạch, cái làm biếng, cái sướng thân của ngày hôm nay. Là dám chọn chọn vất vả, dám tận dụng hết mọi nguồn lực và suy nghĩ cân nhắc để tự quyết và tự chịu trách nhiệm.

---

5. Tôi độc đáo

Nếu tôi nói bạn là một người độc đáo.

Điều gì hiện lên đầu tiên trong tâm trí bạn?

Bạn tìn mình là một người độc đáo, hay thấy nghi ngờ?

Chúng ta thường quen với việc đánh giá giá trị bản thân dựa trên sự vượt trội.
Nhưng ở đây, độc đáo không có nghĩa là đặc biệt, vượt trội hay xuất chúng.

Độc đáo có nghĩa là riêng biệt.
Không ai khác là bạn. Bạn độc nhất vô nhị.

Tâm lý học hiện sinh không tin rằng định mệnh (destiny) của mình đã được viết sẵn từ muôn kiếp nhân sinh :). Chúng ta hoàn toàn tự do chọn lựa và từ những chọn lựa ấy ta tác động lên định mệnh của chính mình.

Chúng ta sinh ra và lớn lên trong những môi trường khác nhau, mang trong mình những trải nghiệm, va chạm, tổn thương, niềm tin, cảm xúc, giá trị rất cá nhân.

↪️Từ đó mà cách bạn suy nghĩ, cách bạn cảm nhận và phản ứng bạn có đều mang dấu vết riêng biệt và độc đáo.

↪️ Dẫn đến những suy tính, lựa chọn và quyết định độc đáo (vì nó mang ý nghĩa rất riêng với bạn).

↪️Và điều này dẫn tới định mệnh độc đáo của riêng bạn.

---

6. Tôi cô đơn

Chính vì tôi tự do, tự quyết, dấn thân, vươn lên, tôi tự chịu trách nhiệm về cuộc đời tôi

Chính vì tôi độc đáo, có định mệnh độc đáo, tôi quyết định hướng đi của nó

nên…

không ai quyết định giùm tôi được

không ai phản tư thay tôi được,

không ai hiểu rõ những suy nghĩ, những cảm xúc, những ưu tư, những băn khoăn tôi đang nghiền ngẫm được,

không ai sống thay tôi được,

nên Tôi cô đơn.

Do đó, tôi cô đơn là một trải nghiệm rất rất đỗi bình thường và CẦN trong cuộc hiện sinh này. Hãy trân trong cái tôi cô đơn đó, đừng vội vàng xua đuổi hay tìm điều gì đó, ai đó để thay thế, khoả lắp hay xua đuổi nó. Chính những lúc cô đơn này thôi thúc bạn tìm thấy ý nghĩa, hướng đi của cuộc đời và giúp trưởng thành hơn trên con đường phát triển của chính mình.

Chuyện về cái Tôi cô đơn của mình trong những năm 30

Mình còn nhớ như in những buổi sáng cảm giác trống rỗng, những buổi tụ tập mà mình thấy vô cùng mất kết nối nhưng không hiểu sao mình vẫn ngồi đến hết buổi, những khoảnh khắc bên cạnh người thân thiết nhưng mình luôn cảm thấy cô đơn, không có được sự thấu hiểu sự đồng cảm.

Mình vẫn nhớ những lần mình đưa ra những quyết định quan trọng, chọn lựa không giống bạn bè. Không ai hiểu vì sao mình lại chọn như vậy, và mình cũng bất lực vô cùng vì ngôn từ hạn hẹp để có thể gọi tên, giải thích hết những điều mình suy tư, cảm nhận và những nỗi niềm của mình.

Những sự hiểu lầm xảy ra, những mối liên hệ bị đứt gãy, dù đã nhiều lần đặt suy nghĩ của mình vào họ, thì luôn có một khoảng cách vô hình để có thể làm cho mối quan hệ trở nên thân thiết như mình mong muốn.

Nhờ những hiểu biết và ưu tư về cái Tôi tự do, Tôi cô đơn theo Triết học và tâm lý hiện sinh mà mình nông tầm hiểu biết của mình ra để chấp nhận bản thân, tôn trọng và chịu trách nhiệm cho những lựa chọn của chính mình, cũng như chấp nhận người khác như họ vốn là và tôn trọng quyết định của họ.

Từ đó, những nỗ lực kết nối không còn mang tính cưỡng cầu hay hời hợt. Mình không còn cố nhồi nhét điều gì đó để lấp đầy sự cô đơn, cũng không còn muốn cứu vãn một mối quan hệ bằng mọi giá. Mình quay về bên trong để lắng nghe điều mình thật sự khao khát, để hiểu rõ giá trị, ý nghĩa của việc mình làm và con người mình đang trở thành.

---

Tạm kết, lời mời phản tư để hiểu mình trong cuộc hiện sinh:

Nếu bạn thấy bài viết này “click” với mình ở đâu đó, mong bạn có thể dành khoảng 20’ cuối tuần này để viết xuống trả lời những câu hỏi phản tư sau:

• Mình có tự do với những lưạ chọn của mình không?

  Nếu có, lựa chọn nào giúp bạn đến gần hơn với con người bạn muốn trở thành? Vì sao? Lựa chọn nào đi ngược lại con người bạn muốn trở thành không? Vì sao?

  Nếu không, mình đang sống theo những kì vọng của ai?

• Có quyết định nào đã hoặc đang xảy ra mà bạn vẫn còn day dứt chưa yên? Điều gì khiến việc tự quyết đó vẫn còn sống động trong bạn? Nếu bạn can đảm chịu trách nhiệm cho quyết định đó, không đỗ lỗi cho một ai khác, bạn sẽ lựa chọn làm gì tiếp theo?

• Lần gần nhất bạn dấn thân, chủ động đối mặc với những khó khăn, thách thức, nỗ sợ đang kìm hãm bạn? Điều gì bạn rút ra cho chính mình từ trải nghiệm đó?

• Lần gần nhất bạn vươn lên, cưỡng lại sự trì trệ, ì ạch, cái làm biếng, cái sướng thân của ngày hôm nay? Điều gì bạn biết thêm về mình sau lần vươn lên đó?

• Đã bao giờ bạn thấy mình cô đơn? Vì thiếu người bên cạnh hay không biết cách kết nối hay vì bạn hiểu rằng mình độc đáo, mình độc nhất vô nhị

---

Bài viết là đúc kết từ những điều mình được học và tìm hiểu về Triết lý và tâm lý hiện sinh. Vẫn còn nhiều điều rất mới mẻ với mình về chủ đề này nên mình sẽ viết dựa trên những gì mình hiểu, kết nối được cho đến thời điểm hiện tại. Mong bài viết có ích cho bạn ^^🍀 Nếu bạn yêu thích chuỗi bài viết này hãy ủng hộ mình bằng 1 ly coffee nhé.

Hiểu mình,

AnbyTrang