Giao tiếp trắc ẩn: Hươu là ai? Sói là ai? Họ nói điều gì với nhau và với chính họ?
Bạn đang dùng ngôn ngữ của Hươu hay Sói để giao tiếp với chính mình và người khác?
Hôm nay mình quay lại với hình thức viết yêu thích của mình (long form) ^^ về chủ đề mình tâm huyết Giao tiếp trắc ẩn - Nonviolent Communication (NVC).
Trong 2 bài viết trước mình đã viết về:
Tại sao chúng ta nói lời xác thương nhau: Cách phân biệt Nhu Cầu và Phương Tiện. Đề xuất và đòi hỏi.
Cách nhận diện Nhu Cầu từ Cảm Xúc, Cách đa dạng linh hoạt Phương Tiện để chăm sóc Nhu Cầu thay vì bám víu vào một người nào đó, một hành động cụ thể nào đó.
Hôm nay, chúng ta cùng khám phá ngôn ngữ được sử dụng trong NVC.
Để bắt đầu, xin mời bạn làm quen với 2 "nhân vật" đặc biệt trong NVC: Hươu (Giraffe) và Sói (Jackal)
HƯƠU LÀ AI? NGÔN NGỮ CỦA HƯƠU LÀ GÌ?🦒
Bạn có biết loài Hươu cao cổ có trái tim lớn nhất trong các loài động vật trên cạn?
Đó cũng chính là lý do Marshall Rosenberg gọi ngôn ngữ Hươu cao cổ gọi Ngôn ngữ trái tim 💖
Khi giao tiếp với ngôn ngữ Hươu, chúng ta không đổ lỗi hoặc lên án. Thay vào đó, chúng ta bày tỏ cảm xúc và nhu cầu của mình một cách chân thành.
Chúng ta không chỉ lắng nghe những lời nói bên ngoài mà còn hiểu được những cảm xúc, nhu cầu chưa được đáp ứng của đối phương.
Điều này giúp tạo ra một môi trường an toàn, nơi người nghe có thể mở lòng mà không cảm thấy bị phán xét hay bị chỉ trích.
Ngôn ngữ Hươu tập trung vào quan sát (observation), cảm xúc (feeling), nhu cầu (needs), và đề xuất (requests).
SÓI LÀ AI? NGÔN NGỮ CỦA SÓI LÀ GÌ?🐺
Có một sự thật là… chúng ta phần lớn thời gian đều là những chú Sói và dùng ngôn ngữ Sói thường xuyên đến nỗi nó đã trở thành một điều bình thường.
Các bạn đoán xem top nhân vật hoạt hình và yêu thích được yêu thích nhất là ai?
Yup! Đó là các siêu anh hùng 🦸♂️
Bao nhiêu sách truyện, chương trình ti vi và phim ảnh về một nhân vật anh hùng nào đó đang tiêu diệt hay trừng phạt một ai đó. Và vô tình chúng ta đã được dạy rằng bạo lực là một cách giải quyết vấn đề, và đó chính là cách mà ngôn ngữ Sói thấm dần sâu vào cuộc sống hằng ngày của chúng ta.
“Con phải ngoan thì mới được thương”
Marshall có từng chia sẻ một ví dụ về cách mà ngôn ngữ Sói được truyền dạy ngay từ nhỏ trong gia đình. Hãy hình dung một tình huống quen thuộc:
Cha mẹ: Hãy nói: ‘Con biết lỗi của con chưa? Con xin lỗi đi.”
Đứa trẻ mếu máo: “Hức hức… Con xin lỗi.”
Cha mẹ: “Mẹ không thấy con đang thực sự hối lỗi… Con không ngoan thì ba mẹ sẽ không thương con nữa”
Đứa trẻ khóc to hơn: “Hức hức…Con xin lỗi mà”
Cha mẹ: “Ngoan. Được rồi, mẹ tha thứ cho con.”
Thoạt nhìn thì việc dạy trẻ xin lỗi có vẻ là một điều tốt.
Nhưng hãy thử nghĩ lại: Chúng ta có đang ép trẻ thể hiện một cảm xúc mà chúng không thực sự cảm nhận, và dạy chúng rằng sự hối lỗi là một nghĩa vụ. Đây là ví dụ điển hình của ngôn ngữ Sói, nơi mà sự phán xét và kiểm soát cảm xúc chiếm ưu thế hơn là sự thấu hiểu và lòng trắc ẩn.
Sói là hình ảnh của sự phán xét, chỉ trích, đổ lỗi. Trong ngôn ngữ Sói, chúng ta thường suy diễn, phán xét, áp đặt ý kiến hay đòi hỏi người khác… thay vì hiểu vì sao người khác lại hành động như vậy và nhu cầu thực sự của họ là gì.
Ngôn ngữ của Sói dễ tạo ra căng thẳng và xung đột, bởi vì nó kích thích những phản ứng phòng vệ trong chúng ta. Marshall gọi ngôn ngữ của sói là ngôn ngữ khiến chúng ta mất kết nối với cuộc sống bởi những phán xé, định kiến: ai đúng, ai sai, ai tốt, ai xấu.
HƯƠU SÓI NÓI GÌ VỚI NHAU VÀ NÓI GÌ VỚI CHÍNH HỌ?
🐺👉Sói nói gì với người khác (phương pháp Sói ra):
Chỉ cần một lời phê bình hoặc chỉ trích, Sói dễ dàng rơi vào phản ứng phòng vệ kích hoạt những cảm xúc khó chịu, bực bội, tức tối, hoặc chuyển qua phản ứng tấn công như đỗ lỗi hoặc chỉ trích người khác.
🐺👈Sói nói gì với chính mình (phương pháp Sói vào):
Chúng ta là người khắt khe với chính mình hơn bất kì một ai khác mà ta biết.
Sói không chỉ phán xét người khác mà còn phán xét chính mình. Sói mang những lời phê bình và chỉ trích của người khác về nhà để tự chỉ trích bản thân... để cho rằng mình đã không đủ cố gắng, không đủ tốt, không đủ giỏi, không đủ xinh đẹp… không xứng đáng được yêu thương.
🔥Ví dụ:
Người chồng bực bội lớn tiếng: "Em có biết anh đang bận lắm không mà em cứ suốt ngày càu nhàu”
Người vợ - Sói ra: Cô cảm khó chịu, tức giận, càng suy nghĩ cô lại càng thấy khó hiểu và nghĩ rằng anh ấy không còn thương không còn quan tâm cô nữa…hay anh ấy có người khác rồi. Cô quay ra buộc tội chỉ trích chồng mình “Sao anh có thể vô trách nhiệm như vậy, lúc nào cũng nói bận, tôi thực sự không hiểu nổi.”
Người vợ - Sói vào: Cô cảm thấy bị tổn thương, cô không biết mình đã làm gì sai để cuộc hôn nhân ngày càng trở nên lạnh nhạt căng thẳng như vậy. Cô nghĩ rằng do cô đã không chăm sóc anh đủ, cô không còn xinh đẹp thú vị như hồi mới yêu… nên anh ấy đã chán cô rồi.
🦒👈Hươu nói gì với chính mình (phương pháp Hươu vào)
Khi ai đó đánh giá, nhận xét hay nói lời tiêu cực… Hươu không vội vàng phản ưng mà quay về bên trong chậm lại… giành thời gian để cảm nhận cảm xúc… quay về chăm sóc những phần dễ tổn thương nhất của mình.
Hươu dùng trái tim rộng lớn của mình để tự thấu cảm với những trải nghiệm nội tậm bị kích hoạt. Khi Hươu bày tỏ, Hươu nói với ngôn ngữ chia sẻ cảm xúc, nhu cầu của mình và đưa ra đề xuất mà không đổ lỗi, chỉ trích hay đòi hỏi.
🦒👉Hươu nói gì với người khác (phương pháp Hươu ra)
Khi đối phương đang nói, Hươu không phán xét, không suy diễn… Hươu kết nối với cảm xúc, lắng nghe nhu cầu thực sự của họ. Khi Hươu đáp lời, Hươu dùng ngôn ngữ của mình để thấu cảm, ghi nhận những cảm xúc của người khác và chân thành chia sẻ để hiểu nhu cầu thực sự của họ và và mở ra đối thoại để tìm giải pháp.
🔥Cũng ví dụ trên nhưng lần này là sử dụng ngôn ngữ trái tim của Hươu.
Người chồng bực bội lớn tiếng: " Em có biết anh đang bận lắm không mà em cứ suốt ngày càu nhàu”
Người vợ - Hươu vào: Cô lắng nghe những cảm xúc đang diễn ra trong cô khi nghe câu nói của chồng. Cô lắng nghe nhu cầu thật sự của mình không để những cảm xúc che mờ nhu cầu thật sự của cô “Mình đang cảm thấy tức giận, tổn thương và buồn khi nghe câu nói của chồng, mình mong muốn được kết nối để lắng nghe và san sẻ những khó khăn với anh ấy”
Người vợ - Hươu ra: Cô lắng nghe những cảm xúc thật sự đằng sau của chồng, và thấu hiểu nhu cầu thực sự của anh. “Có phải anh cảm thấy căng thẳng vì công việc dạo này không… có phải anh cần một chút thời gian cho riêng mình để nghỉ ngơi…”
Điều này mở ra nhiều cơ hội giao tiếp hơn… có thể anh chồng tiếp tục cuộc hội thoại hoặc có thể không… ngay lúc đó. Nhưng có một điều chắc chắn là họ sẽ không tiếp tục dùng những lời xát thương nhau trong lúc cả hai đang cảm thấy căng thẳng, tổn thương vì bị chỉ trích.
CHÚNG TA KHÔNG HỌC NVC ĐỂ "BỊT MIỆNG" SÓI
mà là để lắng nghe và thấu hiểu cả những phần dễ tổn thương nhất của mình, từ đó học cách bày tỏ và đáp lại bằng trái tim rộng mở của Hươu.
Hành trình chuyển từ ngôn ngữ Sói sang ngôn ngữ Hươu không dễ dàng, bởi vì nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, thực hành, và rất nhiều sự yêu thương.
Mỗi lần bạn dừng lại để lắng nghe cảm xúc và nhu cầu thực sự của mình và người khác, bạn đang tiến từng bước gần hơn đến sự kết nối sâu sắc với bản thân và xây dựng những mối quan hệ chân thành, ý nghĩa.
Hãy nhớ rằng, mỗi cuộc đối thoại là một cơ hội để thực hành, để học hỏi, và để trải nghiệm sự chuyển hóa kỳ diệu mà giao tiếp trắc ẩn có thể mang lại. Và nếu bạn có những khoảnh khắc vấp ngã, hãy nhẹ nhàng với chính mình — đó cũng chính là lúc Hươu đang chạm đến trái tim bạn 💖
🌻Lời mời thực hành ngôn ngữ Hươu:
Quan sát: Lần tới, khi bạn cảm thấy căng thẳng trong cuộc trò chuyện, hãy dừng lại một chút, nhận diện xem mình đang dùng ngôn ngữ của Hươu hay Sói.
Làm gì khi thấy Sói xuất hiện: Khi bạn thấy mình muốn phản ứng hay sắp “mỏ hổn” tới nơi, hãy tạm dừng và tự hỏi: "Liệu có cách nào khác đi? Hươu sẽ nghĩ gì và nói gì trong trường hợp này?"
Thử áp dụng ngôn ngữ Hươu:
Khi nghe người khác, hãy lắng nghe cả cảm xúc và nhu cầu, "Họ đang cảm thấy gì? Họ có nhu cầu gì không được đáp ứng?"
Khi bạn muốn chia sẻ, hãy tránh phán xét; Tập trung vào cảm xúc, nhu cầu và đưa ra đề xuất rõ ràng.
Nếu bạn yêu thích bài viết này, hãy mời mình ly matcha latte nhé 🍵💪
#wotn7 Bài viết số 17 thuộc thử thách viết 30 ngày của khóa học Writing On The Net.
Bài viết hay quá cảm ơn tác giả.
Cảm ơn bạn, mình đã biết thêm một khái niệm mới. Đón chờ đọc bài của bạn