Liminal Space: Nơi ta lạc lối để trở về với chính mình

Bài viết là lời thủ thỉ về Liminal Space, những giai đoạn chuyển tiếp hay những khoảng lặng để ta tìm về, học cách chăm mình và tử tế với chính mình.

Chào các bạn, loay hoay mà đã đến tháng 4 rồi…

3 tháng vừa qua của bạn như thế nào?

Có điều gì khiến bạn cảm thấy an vui hạnh phúc hay có điều gì vẫn đang khiến bạn lo lắng loay hoay ?

Lần này mình quay trở lại với bài viết khá dài nhưng hứa hẹn sẽ thú vị vì ai trong chúng ta cũng đã, đang hoặc sẽ trải qua trong hành trình phát triển, đó chính là Liminal space, mình tạm dịch Không gian chuyển tiếp hay Giai đoạn chuyển tiếp.

Mình để ở đây các phần chính của bài để bạn tiện theo dõi:

1. Mở bài

2. Liminal space là gì

3. Emotional Liminal space

4. Vậy khi ở trong Liminal space, ta nên làm gì?

5. Trải nghiệm của chính mình trong giai đoạn Liminal space

6. Lời kết

Nguồn: AnbyTrang

1. Mở bài

Có bao giờ bạn cảm thấy mình rơi vào một khoảng lặng…

• Bạn cảm thấy mình không còn thuộc về quá khứ, nhưng cũng vô cùng mơ hồ vì không biết điều gì đang chờ ở tương lai.

• Cũng không rõ điều gì nên làm hay không nên làm, cũng không đủ vững vàng để bước tiếp.

• Và cứ thế cứ chần chừ, lạc lối, không chắc mình là ai và không rõ mình muốn gì trong lúc đó.

Nếu bạn có cảm thấy như vậy… mình muốn ôm bạn thật chặt…

vì có thể bạn đang ở trong Liminal space, mình tạm dịch Không gian ngưỡng hay Giai đoạn chuyển tiếp.

Một khoảng không chuyển tiếp, nơi mà bạn cảm thấy cuộc đời của bạn không rõ ràng, nơi bạn không còn là con người cũ nhưng cũng chưa trở thành con người mới.

Nơi mà không ai thực sự muốn ở lâu vì cảm giác bất an và phần lớn là lo lắng khó chịu và chỉ mong thoát ra càng sớm càng tốt, nhưng lại rất cần vì ai rồi cũng sẽ đi qua giai đoạn như vậy.

2. Vậy, Liminal space là gì?

Từ "liminal" bắt nguồn từ từ gốc Latinh "limen", có nghĩa là "ngưỡng" (threshold).

Đó là những khoảng thời gian, không gian giáp ranh, hoặc trạng thái “ở giữa”: giữa cái cũ đã kết thúc, và cái mới chưa bắt đầu.

Hãy thử tưởng tượng bạn đang ở:

Một hành lang dài trống trải

Một lối đi dài trong đường hầm

Cảm giác khi đứng chờ đèn đỏ vào giữa đêm khuya vắng. Nguồn: Soha.vn

Trên một chuyến tàu

Một trung tâm thương mại vắng người

Hay chính thời kỳ giãn cách Covid 19 (Nguồn: Bộ Công Thương)

Chúng có thể khơi gợi nhiều cảm xúc, từ hoài niệm, háo hức cho đến bất an và không ai biết chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo. Có một cảm giác kỳ lạ, ranh giới giữa những gì bạn biết và những gì sắp xảy ra dường như trở nên mờ nhòe.

Đây gọi là Physical Liminal Space. Nhưng Liminal space không chỉ là không gian vật lý. Nó còn có thể là Emotional Liminal Space.

3. Emotional Liminal Space:

Một vài ví dụ rất “đời” của Emotional liminal space:

• Sau chia tay, nhưng chưa bắt đầu mối quan hệ mới.

• Sau đợt lay-off hay nghỉ việc, nhưng chưa tìm được công việc mới hay hướng đi kế tiếp là gì.

• Khi ai đó qua đời, và bạn chưa thể định nghĩa lại cuộc sống thiếu vắng họ.

• Khi bạn bước vào những giai đoạn khủng hoảng của cuộc đời, và không biết mình đang sống vì điều gì và liệu những thứ mình đang cố gắng có ý nghĩa không.

• Hay đơn giản, là trong nhiều tình huống khi bạn không biết mình nên làm gì tiếp theo.

Tại sao chúng ta sợ Liminal space?

Não bộ con người, đặc biệt là phần não nguyên thuỷ (reptilian brain), được lập trình để ưu tiên việc sống sót. Do đó, não luôn tìm kiếm những gì an toàn, quen thuộc và có thể dự đoán được. Khi mọi thứ rõ ràng, có khuôn mẫu, có điểm đến, não cảm thấy yên tâm.

Ngược lại, Liminal space là một "vùng trống” “vùng ngưỡng”… không có bản đồ, không có công thức, không có đích đến rõ ràng. Đó là nơi bạn không biết mình đang làm gì, không chắc mình có đang đi đúng hướng không, và càng không rõ mình sẽ đi đâu tiếp theo.

Trong trạng thái này, hệ thần kinh cảm thấy bị đe dọa. Sự không chắc chắn được não diễn giải như một nguy cơ. Và thế là cơ chế sinh tồn được kích hoạt: lo lắng, bồn chồn, hoảng loạn, và thôi thúc phải "thoát khỏi đây ngay lập tức".

Nhưng nếu Liminal space không phải là sự “lạc lối”, mà là điều kiện cần cho sự chuyển mình.

• Giống như người nghệ sĩ cần khoảng trống để sáng tạo.

• Giống như nhân vật chính trong hành trình của mình cần lạc lối trước khi tìm thấy con đường “chánh đạo”.

Mọi sự trưởng thành thật sự đều cần đi qua những khoảng không không chắc chắn.

Vì chính tại đây, trong những vùng không rõ ràng đó, rất nhiều sự trưởng thành cá nhân đã diễn ra. Những quá trình khám phá điều thật sự mong muốn, những giá trị cốt lõi, hay con đường phù hợp với mình,… những điều này lại thường không đến khi mọi thứ sáng tỏ, mà đến từ chính những Liminal Space khi ta lạc lối, tạm dừng, lắng nghe và thành thật với chính mình.

---

4. Vậy khi ở trong Liminal space, ta nên làm gì?

Tất cả chúng ta đều sẽ trải qua Liminal space vào một thời điểm nào đó trong đời. Và việc bước qua những khoảng chuyển tiếp này dù là về thể chất, cảm xúc, hay tâm lý chưa bao giờ là dễ dàng. Dọn đến một thành phố mới, bắt đầu một công việc mới, hay đang ở giữa một biến cố lớn trong đời, những khoảnh khắc “ở giữa” này thường đi kèm với cảm giác lo âu và không chắc chắn.

Liminal space không dễ chịu. Nhưng nếu bạn đủ can đảm để ở lại, bạn sẽ bước ra khỏi đó không còn là phiên bản cũ của chính mình, mà là một phiên bản kết nối với bản thân hơn, trưởng thành hơn.

Sau đây là một vài cách chăm sóc mình đã thực hành để hỗ trợ bản thân trong lúc bạn chấp nhận và bước vào “vùng chưa biết”.

1. Đừng áp lực phải bạn có đích đến rõ ràng ngay lập tức

Không khó để thấy chúng ta dễ đưa ra những quyết định vội vàng chỉ để tìm lại cảm giác “biết mình đang làm gì” dù điều đó chưa chắc đã đúng hay tốt cho mình.

• Bạn mới nghỉ việc và bạn lo lắng căng thẳng lao đi tìm việc mới thật nhanh và rồi nhận ra bạn gặp đúng vấn đế bạn đã gặp ở công ty cũ.

• Bạn mới chia tay và bạn cảm thấy khó khăn với việc phải làm mọi thứ một mình, bạn cô đơn, và bạn vội vã tìm một mối quan hệ mới chỉ để lấp khoảng trống.

• Bạn mới mất người thân… thay vì để cho mình thời gian tiếc thương và để nỗi đau được tự nhiên qua đi… thì bạn lao vào làm tất cả mọi thứ một cách điên cuồng để trốn trách cảm xúc.

Trong những khoảnh khắc đó, thay vì vội vàng đưa ra một quyết định chỉ để thoát khỏi cảm giác bất an, điều tử tế nhất bạn có thể làm với chính mình là ở lại với SỰ KHÔNG CHẮC CHẮN, cho phép bản thân được CHƯA BIẾT.

Hãy giành khoảng thời gian này cho chính bạn, để chăm sóc và hỗ trợ cho chính mình vì những lúc này bạn mong manh và tổn thương nhất. Hãy đón nhận sự không chắc chắn này như một người bạn đồng hành.

2. Hãy tạo không gian và thời gian cho những trải nghiệm nhỏ

Trong cuốn sách Tiny Experiments của Anne Laure Le Cunff, cô chỉ ra rằng trong giai đoạn này bạn nên đặt ra những Mục tiêu dưới dạng thử nghiệm (Experiemental goals) thay vì Mục tiêu tuyến tính (Linear goals).

Bạn chuyển hướng tiếp cận, thay vì đặt mục tiêu “Chúng ta phải đến được điểm đó, nếu không thì coi như thất bại”

thì bạn sẽ đặt ra mục tiệu dưới dạng thử nghiệm “Điều gì sẽ xảy ra nếu mình thử làm điều này?”

Hãytrải nghiệm một điều gì đó mới, có thể là điều gì đó sáng tạo, có thể bất kỳ hình thức nào giúp bạn lắng nghe chăm sóc chính mình và chuyển hóa cảm xúc.

• Viết (Journaling, Morning pages, Free writing, viết bài chia sẻ…)

• Thiền

• Tập thể dục

• Ngủ đúng giờ…

• Học một cái gì đó mới: vẽ, nhảy, đàn,…

• Đọc sách….

• Tham gia các hoạt động thiện nguyện…

• Hoặc bất kì điều gì bạn luôn muốn làm thử nhưng chưa có dịp (miễn là không vi phạm pháp luật và thuần phong mỹ tục ^^)

Điều quan trọng là bạn chọn một điều gì đó để thử nghiệm và đừng căng thẳng với việc “Tôi phải duy trì điều này” hay “Đây là điều tôi cần phải cam kết làm trong thời gian tới”

Thay vào đó, hãy nhẹ nhàng với bản thân: “Đây là một THỬ NGHIỆM. Dù kết quả ra sao, thì đó cũng là DỮ LIỆU để tôi hiểu thêm về bản thân mình”

Khi mục tiêu là quan sát điều gì xảy ra trong trải nghiệm đó, thì không có gì gọi là thành công hay thất bại cả.

• Nếu nó hiệu quả và bạn có thể duy trì nó. Thật tuyệt vời! Bạn có thể tiếp tục hoặc mở rộng quy mô.

• Nếu không thì bạn cũng đã học được điều gì đó, và có thể dùng bài học ấy cho thử nghiệm tiếp theo.

---

5. Trải nghiệm của chính mình trong giai đoạn Liminal space:

Nếu hỏi mình lúc mới ra trường là mình có dám nghỉ việc để có một năm Career Break hay không thì đối với mình đó là điều không tưởng. Là một người con ở tỉnh lẻ, lên thành phố học và đi làm, có việc là may mắn lắm rồi, lo mà làm chứ ở đó mà Career Break.

Vậy mà 14 năm sau, mình đã lấy hết can đảm để quyết định có một năm Career Break.

Đối với mình một năm vừa rồi giống như đang ở trong Liminal Space. Mình cũng không chắc mình sẽ làm gì tiếp theo sau một năm Career Break và mình cũng lo âu không biết phải làm thế nào để tận dụng thời gian quý giá này của cuộc đời….

Mình cứ như đang ở trong một khoảng không chuyển tiếp mênh mông mà bốn bề đều mờ ảo, mình không thấy rõ điều gì và gần như “đứng yên” trong suốt mấy tháng trời.

Chỉ cho đến khi mình biết đến và bắt đầu chấp nhận mình đang ở Liminal Space, học cách “dừng lại” thật sự, chăm sóc bản thân và bắt đầu những trải nghiệm dù là nhỏ nhất.

Trong hành trình đó,

…mình bắt đầu viết lại Morning Pages

…mình đi phục vụ cho khoá thiền Vipassana (Khoá thiền 10 ngày mà mình đã có dịp tham gia 2 lần với tư cách là một thiền sinh trước đó)

…mình chăm đi dạo công viên để ngắm nhìn cây cối hoa lá, hít thở khí trời

…mình tập thể dục… thử tập gym và pilates đều đặn

…mình làm shadow work, đọc sách, nghe podcast

…hoặc đôi khi chỉ là dọn nhà, cho hoặc vứt bớt những món đồ không bao giờ dùng tới

…hoặc ngồi hàng giờ ngắm nhìn thuyền bè qua lại sông Sài Gòn

… và mình viết blog (AnbyTrang cũng ra đời trong giai đoạn này)

Và sau tất cả những trải nghiệm này, mình biết ơn và trân quý hành trình 1 năm vừa qua vô cùng. Với từng ấy trải nghiệm nho nhỏ mình có thêm nhiều dữ liệu quan trọng giúp mình dần rõ ràng hơn trên con đường phát triển chính mình, định hướng công việc và dự định của mình trong thời gian tới.

---

Nếu bạn yêu thích bài viết này, hãy mời mình ly matcha latte nhé 💪🌱

---

6. Lời kết,

Liminal space đến không để khiến bạn gục ngã, mà để nhắc bạn rằng bạn cần thời gian này để quay về để lắng nghe và chăm sóc chính mình.
Không ai muốn ở trong giai đoạn chuyển tiếp này mãi mãi, nhưng nếu bạn biết cách hiện diện trọn vẹn, bạn luôn có thể bước ra với một phiên bản mới của chính mình: sâu sắc hơn, mạnh mẽ hơn, và thật sự hiểu rõ điều gì là quan trọng với mình hơn.

🥰 Một thử nghiệm nhỏ cho bài viết này: Nếu bạn đã đồng hành cùng mình đến tận những dòng cuối cùng này, cảm ơn bạn thật nhiều vì đã ở lại vì đã dành thời gian và sự kết nối với bài viết này. Để mình biết bạn có mặt ở đây, hãy để lại bình luận với cụm từ “Tiny Experiments” nhé.

Thật nhiều yêu thương,
AnByTrang